اعتماد به نفس در کودکان یک جنبه حیاتی از رشد و رفاه کلی آنها است. اعتماد به نفس نقش مهمی در شکل گیری شخصیت، توانایی‌ها و موفقیت‌های آینده آن‌ها دارد. اعتماد به نفس را می‌توان به عنوان باور به توانایی‌ها، ارزش و پتانسیل خود تعریف کرد که کودکان را قادر می‌سازد تا با چالش‌ها روبرو شوند، ریسک کنند و اهداف خود را با قاطعیت دنبال کنند.

تربیت فرزندی با اعتماد به نفس هدفی است که بسیاری از والدین برای آن تلاش می‌کنند، زیرا پایه و اساس رفاه و موفقیت کلی آنها را در زندگی ایجاد می‌کند. اعتماد به نفس چیزی نیست که بچه‌ها با آن متولد شوند. بلکه از طریق تجربیات و تعاملات مختلف پرورش یافته و توسعه می‌یابد. در این مقاله چند استراتژی کلیدی برای تربیت کودکی با اعتماد به نفس آورده شده است. تا پایان مقاله با ما همراه باشید.

اهمیت اعتماد به نفس در کوکان

اعتماد به نفس منبع اصلی موفقیت یا شکست هر فرد در زندگی است و افزایش اعتماد به نفس در کودکان نتایج مثبت زیادی را به همراه دارد، به این صورت که کودکان با اعتماد به نفس:

• در مقابل انتقاد و واکنش دیگران در جامعه، احساس خوبی که نسبت به خودشان دارند را از دست نمی‌دهند.
• کارهای جدید را امتحان کرده و زمانی که همه چیز طبق برنامه پیش نمی‌رود دوباره تلاش می‌کنند.
• به جای اجتناب از چالش‌ها با آن روبرو می‌شوند.
• در کسب مهارت‌های اجتماعی توانایی بهتری دارند و رابطه خوبی با همسالان و جامعه برقرار می‌کنند.

هنگامی که کودکان چیزهای جدید را امتحان می‌کنند، با چالش‌ها روبرو می‌شوند و دوباره تلاش می‌کنند، زندگی را یاد می‌گیرند و رشد می‌کنند. به همین دلیل است که اعتماد به نفس می‌تواند بخش مهمی از رشد کودک باشد

نقش والدین در شکل گیری اعتماد به‌ نفس در کودکان

هر کودکی منحصر به فرد است. به عنوان والدین و معلمان، باید یاد بگیریم که از هر کودک به عنوان یک فرد ارزشمند قدردانی کنیم. نحوه تعامل والدین با فرزندشان می‌تواند تأثیر بسزایی در اعتماد به نفس آنها داشته باشد. والدینی که صمیمی، حامی و پاسخگوی نیازهای فرزندشان هستند، تمایل دارند کودکانی را با سطح بالاتری از اعتماد به نفس تربیت کنند.

روابط گرم و محبت‌آمیز در خانواده بین والدین و بین کودک و والدین، پایه و اساس شکل‌گیری اعتماد به نفس هستند، زیرا باعث می‌شوند کودک احساس ارزشمندی و دوست‌داشتنی بودن داشته باشد. از طرفی خانواده اولین و مهمترین محیط رشد کودکان است و نوع تعامل و واکنش خانواده با کودک، نقش اساسی در ایجاد اعتماد به نفس در تربیت او دارد.

راه‌های شکل گیری اعتماد به نفس در کودکان
کودکان تمایل دارند خود را با دیگران مقایسه کنند و از خود می‌پرسند که آیا در هر کاری که انجام می‌دهند بزرگترین و بهترین هستند یا نه. بچه‌ها با سخت‌کوشی برای رسیدن به یک هدف مشخص، اعتماد به نفس پیدا می‌کنند. به انجام رساندن کارها به آن‌ها نشان می‌دهد که برای رویارویی با چالش‌های جدید، آنچه لازم است را دارند. موفقیت آن‌ها باعث می‌شود احساس خوبی نسبت به خودشان داشته باشند. یاد می‌گیرند که حتی شکست خوردن هم اشکالی ندارد. وقتی بچه‌ها در کاری خوب عمل می‌کنند، دیگران را خوشحال می‌کنند، مانند دوستانشان و بزرگسالانی که به آن‌ها اهمیت می‌دهند. این بازخورد باعث می‌شود احساس خوبی در آن‌ها ایجاد شود. در نهایت با گذشت زمان، رشد اعتماد به نفس سالم، ادامه پیدا می‌کند. شما می‌توانید نقش مهمی در پرورش اعتماد به نفس فرزندتان داشته باشید و به او کمک کنید گفتگوی درونی خوب و مثبتی با خود شکل دهد. در ادامه درباره روش‌هایی صحبت کرده‌ایم که به شکل‌گیری اعتماد به نفس در کودکان کمک می‌کنند.

توقع خود را از کودک پایین بیاورید و او را سرزنش نکنید

بهتر است که باور کنیم بچه‌های ما نمی‌توانند به اندازه ی ما همه ی کارها را کامل، درست و بدون غلط انجام بدهند. اینکه من انتظار داشته باشم، فرزندم مانند من مرتب و منظم لباسش را بپوشد یا مثلا جایی را کثیف نکند یا تکالیفش را بدون نقص و مرتب انجام بدهد، در واقع انتظار بی‌جایی است.

بهتر است در طول روز به کارهای فرزندمان دقت کنیم و هر کار خوب و درستی که انجام میدهد، هر چند خیلی کوچک را توصیف کنیم. در عین حال خیلی دقت کنیم که در برابر رفتارهای اشتباهش چشم پوشی و تغافل کنیم.

اگر به جای سرزنش کردن، ایراد گرفتن و مقایسه کردن، خوبی‌ها را پررنگ کنیم و در عین حال بدی‌ها و کم و کاستی‌ها را نبینیم، فرزندمان ترغیب میشود که کارهای بیشتری را به صورت مستقل انجام بدهد و کمتر به ما وابسته باشد. در این صورت اعتماد به نفس فرزندمان تقویت شده و خود را ارزشمند می‌بیند.

کودک را با دیگران مقایسه نکنید.

بچه‌های ما توانایی کمتری نسبت به ما دارند و در تلاشند مهارت‌هایشان را روز به روز بیشتر کنند، مثل یک شاخه ی ظریف که تلاش می‌کند خودش را بالا بکشد. اکنون اگر ما با سرزنش کردن فرزندمان، زحماتش را نادیده بگیریم و او را با فرد دیگری مقایسه کنیم، حس ناکارآمدی و بی‌ارزشی را به او منتقل میکنیم.

دیدن توانایی‌ها  و توصیف آنها در عین حال ندیدن خطاها و چشم پوشی از آنها، به فرزندمان این اطمینان را میدهد که ما همواره در کنارش هستیم، از او حمایت میکنیم و در صورت نیاز به کمکش می‌آییم. در این صورت فرزند ما متوجه میشود که کوچکترین تلاشش برای والدین حائز اهمیت است و نزد والدین دوست داشتنی، مهم و عزیز است.

شرایط استقلال کودک را در کارهایش فراهم نمایید.

استقلال دادن به کودک یک راه روشن و سرراست دارد. برای استقلال دادن لازم است که اول به فرزندمان اطمینان کنیم سپس اجازه بدهیم تلاش و آزمون خطا بکند.

بهتر است اجازه بدهیم کودکانمان در کارهایشان مستقل عمل کنند و در صورت نیاز ما بصورت محدود به آنها کمک بکنیم تا از واستگی به ما رها شوند. کودک ما با کسب هر موفقیت، اعتماد به نفسش بالاتر رفته و یک پله به مستقل شدن نزدیک‌تر میشود.

در حد توانش به او مسئولیت دهید.

گاهی از اوقات ما پدر و مادرها از روی دلسوزی زیاد، همواره در حال مراقبت از فرزندانمان هستیم تا آسیب نبینند. کارهای شخصی‌شان را ما انجام میدهیم، به جای آنها تصمیم میگیریم و عمل میکینیم. حمایت‌های بیش از حد و نابه‌جای ما یک فرزند وابسته، ترسو و از همه مهم‌تر بی ‌اعتماد به نفس تحویلمان میدهد. در این نقطه باید استقلال کودک را به او پس بدهیم. اجازه بدهیم خودش شروع کننده باشد، هرچند به اشتباه. ایراد گرفتن را کنار بگذاریم، با تشویق کردن کودک، زمینه‌هایی ایجاد کنیم تا کودک بتواند در بستر این زمینه‌ها خودش را بالا بکشد و رشد کند.

در کنار استقلال دادن، باید مسئولیت‌هایی به کودک نیز بدهیم. نکته ی مهم این است که مسئولیت داده شده مطابق سن و توان کودک باشد. باتشکر کردن از کودک بعد از انجام مسئولیت، حس ارزشمند بودن را به کودک منتقل کنیم.

شرایط تعامل کودک با همسالانش را فراهم نمایید.

گاهی از اوقات به علت محدود بودن تعاملات خانوادگی، بچه‌ها با کمتر دیدن هم سن و سال‌هایشان، نحوه تعامل کردن با دیگران را یاد نمیگیرند. در جمع تنها بودن را ترجیح میدهند و از دیگران خجالت میکشند. فراهم کردن بستر تعامل با هم سن و سال‌ها زمانی در بالا بردن اعتماد به نفس فرزندمان موثر است که روحیه ی بچه‌ها با هم سازگار باشد. اجبار را کنار بگذاریم و با همراهی کردن با فرزندمان او را آهسته آهسته و گام به گام دعوت به تعامل کردن با بچه‌های دیگر بکنیم.

وقتی بچه‌ها به مرور بیشتر کنار هم قرار بگیرند، روابط بهتری با یکدیگر برقرار می‌کنند و یاد می‌گیرند که چگونه چالش‌هایشان را مدیریت بکنند.

فضای خانوادگی با نشاط ایجاد کنید.

یکی از کارهای خوبی که می‌تواند در بالا بردن اعتماد به نفس کودکان اثرگذار باشد، انجام دادن فعالیت‌های دسته جمعی در محیط خانواده است. با توجه به سن بچه‌ها کارهای مختلفی میتوان انجام داد. بازی‌های هیجانی مثل آب بازی، توپ بازی، بپر بپر و … برای بچه‌های کوچکتر مناسب است و بازی‌های فکری دسته جمعی، آشپزی کردن و … مناسب بچه‌های بزرگتر است.

وجود داشتن حس نشاط در خانواده، حس عزیز بودن و دوست داشته شدن را به بچه‌ها منتقل میکند که درنتیجه باعث بالا رفتن اعتماد به نفس در آنها میشود.

محتوای رسانه را کنترل نمایید.

امروزه بسیاری از بچه‌ها در زمان فراغت در حال تماشای تلویزیون هستند. تلویزیون دیدن باعث میشود که فرزند ما دائما در حال سنجیدن و مقایسه کردن خودش و چیزهایی که میبیند باشد. وضعیت زندگی، نوع ارتباط پدر و مادر، نوع پوشش و ظاهر و … از جمله مواردی هستند که مورد قیاس قرار میگیرند. واقعی نبودن این برنامه‌ها برای بچه‌ها قابل درک نیست. این مدل مقایسه کردن موجب میشود که سطح توقعات بالا برود و در صورت نرسیدن به سطح مورد نظر حس سرخوردگی و ناتوانی را بدنبال داشته باشد. بهتر است نسبت به محتوایی که فرزندمان میبیند بصورت غیرمستقیم نظارت داشته باشیم. خاموش کردن تلویزیون راه حل مناسبی نیست بلکه باید با پرت کردن حواس، دعوت به انجام دادن یک کار هیجان انگیز یا دانلود کردن برنامه‌های مناسب و نشان دادن آنها، فرزندمان را از دیدن محتوای نامناسب منصرف کنیم.

سوالات متداول

• تعریف اعتماد به نفس در کودکان چیست؟

 اعتماد به نفس در کودکان به باور به توانایی‌ها، ارزش و پتانسیل خود اشاره دارد. این یک برداشت مثبت و واقع بینانه از خود است که در آن کودکان به مهارت‌ها، دانش و ظرفیت خود برای مدیریت موقعیت‌های مختلف اعتماد دارند. اعتماد به نفس به کودکان این امکان را می‌دهد که با احساس اطمینان با چالش‌ها برخورد کنند، ریسک کنند و اهداف خود را با قاطعیت دنبال کنند. یک جنبه اساسی از رشد کلی آنها است که بر رفاه عاطفی، تعاملات اجتماعی و موفقیت تحصیلی آنها تأثیر می‌گذارد.

• چه راه‌های برای افزایش اعتماد به نفس کودکان وجود دارند؟

پایین آوردن سطح توقعات و عدم سرزنش کودک، مقایسه نکردن کودک با دیگران، فراهم کردن شرایط استقلال کودک، مسئولیت دادن به کودک متناسب با سن و توان اش، فراهم کردن شرایط تعامل با همسالان، افزایش نشاط در فضای خانواده و محدود کردن رسانه از راههای بالا بردن اعتماد به نفس در کودکان هستند که در این مقاله به آنها پرداخته شده است.

• نقش والدین در شکل گیری اعتماد به نفس کودکان چیست؟

تمام واکنش‌ها، جملات، هیجانات، احساسات و رفتارهایی که والدین از بدو تولد با کودک دارند، مستقیم و غیر مستقیم گفتگوهای درونی کودک با خودش را شکل می‌دهند. اگر مجموعه این رفتارها، سالم، مثبت و به اندازه کافی مشوقانه باشند، کودک حس ارزشمندی درونی می‌کند و اعتماد به نفس در او رشد پیدا خواهد کرد.

کلام پایانی

ضرورت وجود اعتماد به نفس در تمام موفقیت‌های فردی زندگی امری واضح و محسوس است. احساس توانمندی و دوست‌داشتنی بودن پایه‌هایی هستند که شکل‌گیری یک شخصیت سالم بر آن‌ها استوار خواهند بود. اما گاهی به عنوان والدین نمی‌دانیم کدام رفتارها می‌توانند به اعتماد به نفس کودکان آسیب بزنند. در این مطلب از هفت موردی صحبت کردیم که باعث افزایش اعتماد به نفس در کودکان می‌شوند. سعی کنید خودتان نیز به عنوان والد، نمونه‌ای از یک فرد دارای اعتماد به نفس باشید و جملات و رفتارهای ناشی از بی اعتماد به نفس بودن را به او نشان ندهید، حتی اگر واقعا اعتماد به نفس بالایی ندارید.

اعتماد به نفس در کودکان جنبه اساسی رشد آنهاست. به آنها قدرت می‌دهد تا از چالش‌های زندگی عبور کنند، اهداف خود را دنبال کنند و به توانایی‌های خود ایمان داشته باشند. با فراهم کردن یک محیط حمایتی و با نشاط، ارائه فرصت‌هایی برای رشد و مسئولیت پذیری، تعیین اهداف قابل دستیابی، پذیرش شکست به عنوان یک فرصت یادگیری، پرورش تصویر مثبت از خود و گسترش دایره ی تعاملات، می‌توانیم به کودکان کمک کنیم اعتماد به نفس سالمی داشته باشند.

نویسنده : ریحانه محققی