خداوند توانایی تربیت بندگانش را به همه مادران داده؛ اما عدم آگاهی والدین ازشیوه‌های تربیتی وعدم تسلط آن‌ها بر شیوه‌ی صحیح برقراری روابط درست با فرزندان، آن‌ها را با مشکلات فراوانی مواجه میکند. همه ی ما نسبت به این مسائل آگاه هستیم اما آیا برای این مشکل راه پیشگیری وجود دارد؟ تجربه نشان داده والدینی که به دستورات تربیتی عمل می‌کنند و آن‌ها را در سبک زندگی و مسیر تربیت فرزندان به شکل صحیح و به اندازه به‌کار برده‌اند، راحت‌تر و بهتر توانسته‌اند به فرزندانشان در حل مشکلات و تنش‌ها کمک کنند. در این مقاله راهنمای جامعی را برای تربیت فرزند در ۷ سال اول، به شما ارائه می دهیم. تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
بعضی از مادران بر این باورند که همانگونه که مادران آن‌ها در زمان قدیم با داشتن دانش و آگاهی اندک درباره تربیت فرزندان، به خوبی توانسته اند از پس این مهم بر بیایند، پس تربیت فرزند نیاز به دانش و توانمندی خاصی ندارد.
بعضی نیز بر این باورند که از آن‌جایی که خداوند تربیت یکی از بندگانش را به دست آن‌ها سپرده، پس آن‌ها به صورت کامل مسئولیت تربیت و هدایت دائمی و جلوگیری از انحراف کودکانشان را برعهده دارند؛ غافل از اینکه هر دو این گروه از راه میانه فاصله گرفته اند.
با اینکه خداوند مادر را واسطه تربیت بنده‌اش قرار داده و در وجود هر فردی نیز راه هدایت را قرار داده، اما داشتن دانش درباره چگونگی تربیت فرزند، والد را از ویژگی‌های فرزندش آگاه میکند و او را از انحرافات ممکن دور میکند.
اصول تربیت فرزند در ۷ سال اول
ما شش نکته تربیتی برای تربیت کودکان زیر ۷ سال به شما ارائه می‌دهیم تا با یاری خداوند، کودک شما را در برابر آسیب‌های احتمالی تربیت، مصون کند.
- کودکتان را سرشار از محبت کنید.
کودک زیر ۷ سال، همچون گلی با طراوت و شکننده است که تشنه ی محبت است. محبت دائمی، این گل حساس را با طراوت نگه می‌دارد. یکی از نکات مهم در مسئله محبت به کودکان این است که تنها به محبت درونی اکتفا نکنیم؛ زیرا محبت وقتی مؤثر و مفید خواهد بود که آن را ابراز و کودک را از محبت خود به او آگاه سازیم و گرنه اصل محبت داشتن تنها برای محبت کننده می تواند مفید باشد، نه برای محبت شونده. در طول روز مدام کودکتان را ببوسید و در آغوش بگیرید و به او بگویید چقدر از داشتنش خوشحالید. با این کار حس امنیت را نیز به خوبی به او منتقل می‌کنید .
2. به آزادی کودکتان بها دهید.
کودکان در سن زیر ۷ سال، نیاز به محیطی امن دارند تا بتوانند آزادانه به تجربه کردن بپردازند. آن‌ها نیاز به حس آزادی دارند. اما گاهی والدین از روی ناآگاهی یا خودخواهی، مدام با امر و نهی های گوناگون، کودک را محدود می‌کنند.
“اول غذات رو بخور بعد از سر جات بلند شو.” “جای اسباب بازی، توی اتاقه”
“انقدر بپربپر نکن.” این جملات ممکن است به گوش ما آشنا باشد و شاید خودمان در روز بارها این‌ها را تکرار می‌کنیم اما اگر بدانیم محدود کردن کودک و امر و نهی دائمی به او، چه ضربه جبران‌ناپذیری به او می‌زند، از شدت آن میکاهیم.
برای آزادگذاشتن فرزند، لازم است خانه را از لوازم آسیب‌پذیر و خطرناک خالی کنید. لوسترهای گران‌قیمت، ویترین‌های پراز لوازم شکستنی، وسایل تیز دردسترس، همه و همه برای خانه‌های دارای کودک مناسب نیستند و موجب می‌شوند ما با بازی کردن بچه‌ها مخالفت کنیم و مرتب به آن‌ها بکن نکن کنیم.
3. در طول روز مدام به او توجه نشان دهید.
کودک در این سن خودمحور است و دوست دارد مرکز توجه اطرافیان باشد؛ . با توجه کردن مناسب، پدر و مادر موافقت خود را با رفتار مثبتی که کودکشان انجام داده نشان میدهند و کودک متوجه میشود که والدینش رفتار او را تأیید کرده و قبول دارند.
دقیقاً رفتاری را که کودک در حال انجام آن میباشد را بازگو کنید و نشان دهید که حواس تان به او هست و درکش می کنید. پس هرگاه یک موقعیت مناسب بوجود آمد در کنار کودک قرار بگیرید و با حوصله و دقت به رفتارش توجه کنید. از آنجا که توجه کردن به رفتار کودک بسیار شبیه به گزارش مجریان مسابقات ورزشی می باشد که صحنه وقایع را توضیح میدهند، شما نیز پس از قرار گرفتن در کنار کودکتان که در حال بازی است، دقیقاً رفتار او را نگاه کنید و فقط رفتارهای او را عیناً بازگو کنید.
مثلا “داری لگوهات رو روی هم می‌چینی تا بیان بالا” یا “چقدر خوب شلوارت رو پات کردی.”
البته توجه کردن با تشویق کردن فرق دارد. گفتن جملاتی مثل “تو بهترین نقاش دنیایی.” “تو بهترین پسر یا دختر دنیایی” توصیه نمی‌شود.
4. نیازهای کودکتان را در اسرع وقت پاسخ بگویید.
بسیاری از خواسته‌های کودکان با تمایلات ما بزرگ‌ترها متفاوت است. به جز اندکی از خواسته‌ها، باقی خواسته‌های کودک زیاده‌خواهی نیست؛ نیازی است که خدا در وجود او قرار داده است.
این نیازها شامل نیازهای جسمانی، تغذیه مناسب و کافی، خواب کافی ، رعایت بهداشت و ایجاد حس امنیت و دلبستگی است.
در این سن نیاز است از هر ۱۰ خوایته کودک، ۸ خواسته را به سرعت پاسخ بگویید، ۱ خواسته را با تأخیر پاسخ دهید و یک خواسته را پاسخ ندهید. البته با افزایش سن کودکان و نزدیک شدن به سن ۶ ،۷ سال، شما میتوانید به مرور بین درخواست بچه‌ها و برآورده‌کردن نیازشان فاصله بیاندازید.
همچنین میتوانید بچه‌ها را به انجام کارهای شخصی و پذیرفتن مسئولیت‌های در حد توانشان سوق دهید. مسئولیت‌ها می‌تواند شامل آب‌دادن به گلدان‌ها، سرگرم کردن خواهر یا برادر کوچک‌تر، کمک کردن در آشپزی و تمیزکردن خانه باشد.
پس از انجام این‌کار‌ها توسط کودک، میتوانید از او قدردانی و تشکر کنید تا آن کار خوب، در او نهادینه شود و او برای پذیرش مسئولیت‌های جدید مشتاق شود.
5. شرایط بازی را برای کودکتان فراهم کنید.
بازی کردن، برای کودکان مثل نان شب مهم است. بازی کردن انرژی بچه‌ها را به خوبی تخلیه میکند، خلاقیت آن‌ها را افزایش می‌دهد و ارتباط با همسالان، به رشد اجتماعی و تعادل روحیات بچه‌ها کمک میکند. پس تلاش کنید شرایط بازی در خانه و خارج از خانه مخصوصا با همسالان را برایش فراهم کنید.
شما میتوانید بستر بازی‌های مختلف را در خانه ایجاد کنید. آب‌بازی در حمام، درست کردن کف و حباب، شستن وسایل پلاستیکی در حمام، بازی های دستورزی از جمله خمیر بازی، بازی با آرد و آب و گل بازی، بازی‌های هیجانی مثل بپربپر، قایم باشک، بدوبدو و پرتاب بالشت. همچنین خوب است کودکتان چند دوست همسال داشته باشد که بتواند حداقل ۲،۳ روز یک بار با آن‌ها بازی کند. بازی با همسالان در خانه آن‌ها، مسجد، خانه بازی و پارک محله، مکان‌های پیشنهادی ماست.
6. الگوی خوبی برای فرزندتان باشید.
فرزند ما از ما جدا نیست. او خود ماست اما در اندازه‌ای کوچک‌تر. اگر انتظارات و توقعاتی از کودک خود داریم، بهترین راه این است که خودمان عامل به آن‌ها باشیم. ما بهترین الگو برای فرزندانمان هستیم. پس به جای تلاش برای تربیت و یا تغیر کودکمان، تلاش کنیم در قدم اول، خودمان را تربیت کنیم و صفات خوب و پسندیده را در خودمان ایجاد کنیم و در عمل پیاده کنیم تا فرزندمان با دیدن رفتار و صفات خوب ما، از ما الگو بگیرد.
والدين خوب، حقيقتا الگوهاى مثبت و سازندهاى هستند ولى آيا اين موضوع، بدان معناست كه همواره والدين، كارها را به درستى انجام مىدهند و هر چه مىگويند حقيقت دارد؟ جواب اين سؤال منفى است. انسان به گونهاى آفريده شده كه از نقص و خطا و اشتباه مبرا نيست ولى به هر جهت خصوصياتى ويژه و اساسى در او نهاده شده است كه مىتواند به عنوان سرمشق و الگو، در نظر گرفته شود.
خصوصیاتی از جمله “انسان بودن، راست‌گو بودن، مسئولیت‌پذیر بودن، با ملاحظه و مهربان بودن”
کلام پایانی
برای تربیت فرزندتان در ۷ سال اول، نیازی نیست نگران باشید. شما به عنوان مادریا پدر، بهترین الگو و مربی کودک در این سن هستید. خودتان الگوی خوبی برای کودکتان باشید، او را آزاد بگذارید، شرایط بازی و تجربه را برایش فراهم کنید، نیازهایش را به سرعت پاسخ بگویید و به او محبت و توجه کنید. با انجام این راهکارها و توکل بر خداوند، مطمئن باشید که بهترین تقدیرها برای فرزندتان رقم خواهد خورد.
سوالات متداول:
1_ آیا نیاز است دائما کودکم را تشویق کنم؟
تشویق کودک باید براساس اهمیت کاری که انجام می‌دهد باشد. نه آقنرد زیاد باشد که کودک را پرتوقع کند و نه آنقدر کم باشد که کارش را جلو چشم او بی اهمیت جلوه دهد. بهترین روش تشویق کودک، توصیف کارهای اوست. مثلا برای تعریف کردن از نقاشی او میتوانید به جای استفاده از جملاتی مثل”چه نقاشی قشنگی کشیدی، تو بهترین نقاش دنیا هستی”، نقاشی او را توصیف کنید. مثلا” میبینم که یه کوه بلند و یه خورشید زرد درخشان و یه خونه با یه در و دوتا پنجره کشیدی، به این میگن یه نقاشی زیبا.”
2_ اگر کودکم کار بد و یا خطرناکی انجام دادم، چگونه با او برخورد کنم؟
در ابتدا تلاش کنید محیط اطراف کودک را امن کنید و شرایط را جوری رقم بزنید که او سراغ کارهای بد و یا خطرناک نرود. اما اگر این اتفاق افتاد، بهترین راهکار در مواجهه با این شرایط، پرت کردن حواس کودک است. یعنی در آن لحظه تلاش کنید حواسش را به یک بازی یا خوراکی پرت کنید تا آن کار را ادامه ندهد. البته در انجام کار بد، تغافل نیز به همراه حواس‌پرت کردن، راهکار خوبی‌ست. یعنی به کار اشتباهش هیچ توجهی نکنید ضمن اینکه تلاش کنید حواسش را پرت کنید.
3_ چه آموزش‌هایی به کودکم در ۷ سال اول باید بدهم؟
به کودک زیر ۷ سال، نیازی نیست آموزشی داده شود. در این سن کودکان نیاز به تجربه و تقویت حواس ۵گانه‌شان دارند. پس نیاز است یک محیط غنی از تجربه و محرک حواس ، برای او فراهم شود. بهترین محیط برای این کار، طبیعت است. در طبیعت، کودک می‌تواند آزادانه به تجربه کردن بپردازد و توسط حواسش، از محیط محرک‌هایی را دریافت کند. همچنین تلاش کنید محیط خانه، غنی از تجربه ها و محرک‌های حواس باشد. آشپزی با کمک بزرگ‌تر ها و لمس کردن و بوییدن و چشیدن غذا، آب‌بازی، خمیربازی و گل‌بازی و ترکیب آب و آرد، و در کل هر فعالیتی که حواس بچه‌ها را درگیر کند و به تجارب آن‌ها اضافه کند، در این زمینه خوب است و توصیه میشود.
4_ برخی معتقدند که بنا به فضای خانه و خانواده، تربیت بچه‌ها در خانواده‌های چندفرزندی راحت‌تر است و برخی دیگر معتقدند که چندفرزندی می‌تواند بر سطح کیفی تربیت والدین اثرمنفی بگذارد. به راستی آیا ممکن است در یک خانواده با فرزندان زیاد، تربیت بچه‌ها به خوبی انجام شود؟
با قاطعیت می گویم که اگر مادری بتواند یک فرزند را به خوبی تربیت کند، قطعاً می‌تواند تربیت فرزندان بعدی را هم با همان کیفیت انجام دهد. کسانی که کیفیت تربیت در خانواده‌های چندفرزندی را پایین‌تر از خانواده‌های تک فرزندی عنوان می‌کنند، بیشتر دنبال فرار از بارمسئولیت هستند. اتفاقاً در خانواده‌های چندفرزندی، روند تربیت فرزندان بسیار راحت‌تر میشود، زیرا تربیت فرزندان ارشد، الگویی برای فرزندان بعدی میشود و حتی مادر، فراغ بال بیشتری دارد و نیاز نیست که همان میزان انرژی که برای تربیت فرزند اول گذاشته را برای فرزندان بعدی بگذارد.
ومن الله توفیق
نویسنده : فاطمه دهقانی