استفاده از کلمات توهین‌آمیز و فحش دادن در هر سنی جلوه‌ی مطلوبی ندارد اما در کودکان سبب نگرانی والدین و مربیان میشود. اما چرا کودکان فحش میدهند؟ چه عواملی باعث می‌شوند که کودک شروع به فحش دادن کند؟ و مهم‌تر از همه، چطور میتوان این رفتار را برطرف کرد؟ در این مقاله، به تحلیل این موضوع خواهیم پرداخت و راهکارهایی برای جلوگیری از فحش دادن کودک ارائه می‌دهیم.
علل فحش دادن کودکان چه میتواند باشد؟
قبل از آن که به این پرداخته شود که چطور میتوان این رفتار را اصلاح کرد، ابتدا باید بفهمیم که چرا برخی از کودکان ممکن است از کلمات توهین‌آمیز استفاده کنند. دلایل مختلفی میتواند وجود داشته باشد که در ادامه به چند مورد از آنها اشاره می‌کنیم:
1. شنیدن و به کار بردن کلمات جدید
بچه ها معمولا در این سن از شنیدن کلمات جدید لذت می برند. این کلمات برای آنها حکم جادو را دارد. آنها دوست دارند از این کلمات جادویی استفاده کنند.
2. توقع زیاد و کنترل گری والدین
داشتن انتظارات فراتر از سن کودک، مانند انتظار مرتب بودن، حرف شنوی زیاد و … که انتظارات زیادی برای یک کودک زیر 7سال است، باعث میشود که دائما بابت رفتارهای او ناراحت شده و در نتیجه مدام به او تذکر دهیم یا او را سرزنش کنیم. چنین کودکی به مرور شخصیت ضعیفی پیدا می کند و توانایی تشخیص خوب و بد را ندارد و تلاش می کند با کارهایی مثل فحش دادن، قدرت نمایی و اظهار وجود کند.
3. بی توجهی والدین به کودک
وقتی والدین نسبت به کودک بی توجه شوند، برای او زمان نگذارند، با او بازی نکنند، احساسات کودک را درک نکنند و به او محبت کافی نداشته باشند، کودک نیز تلاش می کند با فحش دادن و ناسزاگویی، توجه والدین و اطرافیانش را به خود جلب نماید.
4. توانایی پایین برای برقراری ارتباط
گاهی بچه ها در برقراری ارتباط با همسالان خود ضعیف هستند و یا اعتماد به نفس کافی برای این کار ندارند؛ در نتیجه برای ایجاد ارتباط، از رفتارهای بچه های دیگر تقلید میکنند؛ مثل فحش دادن و …گاهی نیز ممکن است کودک به دلیل دایره لغات کم نتواند منظور کلام خود را به همسال خود انتقال دهد و در نتیجه ارتباطش با او به چالش و دعوا و فحش دادن ختم می شود.
5. الگو گیری کودک از فیلم ها و انیمیشن ها یا اطرفیان
گاهی اوقات والدین یا خواهر و برادرهای بزرگتر، بدون توجه به حضور کودک و طبق عادت، الفاظ نادرستی در گفتار خود بکار می برند که کودک می شنود و در نتیجه منجر به تکرار آن حرف یا شبیه به آن در کودک می شود. هم چنین ارتباط با اشخاصی که این نوع گفتارها را بسیار به کار می‌برند و یا دیدن فیلم هایی که در آن ممکن است چنین کلماتی بیان شود، می تواند باعث الگو گرفتن کودک از آنها شود.
چگونه می‌توانیم فحش دادن کودک را اصلاح کنیم؟
تا اینجا به ریشه‌ها و عللی که کودکان فحش میدهند پرداختیم و حالا به راهکارهایی برای رفع این مشکل می‌پردازیم.
- از هر گونه حساسیت نشان دادن به کلام کودک بپرهیزید
اینکه ما به عنوان یک والد از شنیدن یک حرف زشت از زبان کودکمان ناراحت شویم خیلی طبیعی است؛ معمولا در اینطور مواقع نگران میشویم که نکند این رفتار در کودکمان ثابت شود و در آینده تبدیل به یک کودک بد دهن شود یا میترسیم که این حرف ها را جلوی بقیه تکرار کند. اما خوب است که بدلنید فهم و درک بچه ها نسبت به مسائل با ما آدم بزرگ ها متفاوت است. در خیلی از موارد، کودکی که فحش میدهد، اصلا معنای آن کلمه را نمیداند؛ فقط چون یه کلمه جدید است و خوشش آمده و یا اینکه با گفتن آن کلمه عکس العمل اطرافیان را دیده است، آن حرف را تکرار میکند . مثلا وقتی فحش داده همه خندیدند، یا همه گفتن آخ آخ این چه حرفی بود زدی، دیگه نگی، خیلی حرف زشتیه و… خوب است که در این مواقع حساسیت و عکس العمل خاصی نسبت به رفتار و گفتار کودک نداشته باشید؛ اخم نکنید؛ کودک را دعوا نکنید؛ تذکر ندهید؛ از جملاتی مثل زشته، آبروت رفت، دهنت کثیف شد و… استفاده نکنید و او را نسبت به کاری که میکند آگاه نکنید؛ چون این کار شما باعث میشود که این رفتار در بچه تثبیت شود و دائما تکرارش کند. فقط کافی است خودتان را به نشنیدن بزنید و فضا را عوض کنید؛ مثلا پیشنهاد یک بازی جذاب یا خوردن خوراکی بدهید.
2. به کودک متناسب با سنش محبت کنید و با او بازی کنید.
اینکه فرزندمان بخواهد هرجا که عصبانی میشود یا وقت هایی که چیزی برخلاف میلش است، شروع کند به ناسزا گفتن، واقعا کلافه کننده است؛ اما پیشنهاد میشود که در این مواقع اصلا واکنشی نشان ندهید، دعواش نکنید، تذکر ندهید و حتی اخم هم نکنید؛ فقط با یه پیشنهاد جذاب حواسش را پرت کنید و سعی کنید مترجم احساس کودکتان باشید.
3. نقاط قوت کودک را بیان نموده و از نقاط ضعف او چشم پوشی نمایید.
همه ما پدر و مادرها هم یکسری اشتباهات و نقص ها در رفتارهایمان داریم؛ پس نباید از فرزندان توقع داشته باشیم که بی عیب و نقص باشد، مودب باشد، حرف زشتی که یاد گرفته را تکرار نکند و… با خودمون فکر کنیم و ببینیم دوست داریم که یه نفر مثلا همسرمان از صبح تا شب کنارمان راه برود و اشتباهاتمان را گوش زد کند؟ مثلا بگوید تو اصلا بلد نیستی یه کار ساده مثل آب آوردن را انجام بدی؛ دوباره آب را ریختی؛ یا مثلا باز هم با دوستات دعوا کردی؛ تو اصلا باید بنشینی تو خونه و باهیچ کس در ارتباط نباشی و… چه حالی به ما دست میدهد ؟! اما در عوض میدانید کودک شما چه حال خوبی بهش دست میدهد وقتی نقاط قوتش را بازگو می کنید؟ مثلا به همسرتان میگویید امروز که رفته بودیم پارک علی خیلی خوب با دوستاش بازی کرد و من از نگاه کردن بهش لذت بردم یا مثلا میدانی این غذایی که داری میخوری چرا اینقدر خوشمزه شده ؟ چون زهرا خانم تو درست کردنش بهم کمک کرده و… در عوض نقاط ضعفش را به روش نیارید یا وقتی از کار اشتباهی که کرده با شما صحبت میکند، سرزنشش نکنید. مثلا وقتی بلافاصله بعد از غذا خوردن، شروع به دویدن میکند و بعدش به شما میگوید دلم درد گرفته، به او نگویید خوب من که بهت گفتم، بعد از غذا نباید بدویی؛ بجاش تمرین کنید که باهاش همدردی کنید. وقتی کودک بداند والدینش همیشه همراه و همدردش هستند، او هم باشما همراه میشود و بیشتر به حرف شما گوش میدهد.
4. از هر گونه تنبیه نسبت به ناسزاگویی بپرهیزید
خیلی وقت ها والدین فکر میکنند که چون کودک رفتار بدی داشته و حرف بد زده، باید تنبیهش کنند تا دیگه این کار را نکند؛ مثلا خدایی نکرده تنبیه بدنی میکنند یا کودک را از چیزی که دوست دارد محروم میکنند یا سرش داد میزنند و دعواش میکنند. اما همه ی این تنبیه کردن ها باعث میشود اوضاع بدتر شود و این رفتار در کودک ثابت شود و او را به سمت لجبازی کردن در این رفتار ببرد؛ اما خوب است که در این مواقع به جای تنبیه، تعامل باز و منعطف با کودکمان داشته باشیم تا اوضاع را سر و سامان بدیم. مثلا اگر در شرایطی عصبانی شد و حرف زشتی زد، بگیم از چیزی ناراحت شدی؟ احتیاج به کمک داری؟ ممکنه اوایل این همراهی کردن و مدارا کردن برایمان سخت باشد ولی با یک مقدار تمرین از پسش برمیایم؛ در این صورت کودکمان هم با ما همراه تر میشود.
5. در رفتار و گفتار الگوی خوبی برای کودک باشید.
همه ی ما یک دایره المعارف از کلمه های زشت و ناسزا توی ذهنمون داریم؛ اما نکته ی مهمی که در مورد ما آدم بزرگ ها وجود دارد این است که میدانیم چه کلمه هایی را باید کجا و در چه شرایطی به کار ببریم و کجاها بکار نبریم. اما بچه ها این قدرت تشخیص را ندارند و به محض اینکه یه کلمه جدید و جالب از زبان ما میشنوند، آن را تکرار میکنند؛ حواسمان باشد که بچه ها مانند طوطی می‌مانند و هر کار و هر چیزی که ما بگوییم را تکرار میکنند، بدون آن که معنای آن حرف را بدانند و یا آن که بدانند که نباید این کلمه را هر جایی به کار ببرند. پس توی رفتار و مدل حرف زدنمان دقت کنیم و الگوی خوبی برای بچه ها باشیم.
6. بر محتوای برنامه های تلویزیونی، بخصوص انیمیشن های سینمایی که کودک مشاهده می کند، نظارت داشته باشید.
اکثر برنامه هایی که در کشور ما از شبکه کودک پخش می شود، مناسب سن بچه هاست. متوسط زمان این برنامه ها کوتاه و حدود ده دقیقه است؛ دوبله های ساده و کلمات ساده ای داره و اصطلاحات و شوخی های نامناسب و بالاتر از سن بچه ها ندارد. اما باید بدانیم اصولا انیمیشن های سینمایی و دوبله های جدیدی که انجام میشود، مناسب رده سنی بچه های زیر هفت سال نیست. بهتر است در این سنین، دیدن انیمیشن های سینمایی کنترل شود و اگر متوجه شدید کودک دارد برنامه ای می بیند که مناسبش نیست، با پرت کردن حواسش با یک بازی جذاب او را از دیدن آن برنامه منصرف کنید و مستقیما به او نگویید که این چیه داری می بینی؛ مناسب سن تو نیست و… چون اگر این کار را کنیم به مرور کودک متوجه حساسیت ما می شود و از قضا به همان برنامه های نامناسب علاقه مند می شود. راستی هر چه بیشتر بتوانیم اوقات کودک را با بازی های جذاب پر کنیم، قطعا کمتر متمایل می شود جلوی تلویزیون بنشیند و صبح تا شب کارتون ببیند.
نتیجه‌گیری
برای حل مشکل فحش دادن کودک، مهم است که والدین و مربیان با صبر و توجه، علت اصلی این رفتار را شناسایی کرده و با آموزش مهارت‌های ارتباطی مناسب و ایجاد محیطی حمایتی، به کودکان کمک کنند تا بتوانند احساسات خود را به شیوه‌ای درست‌تر ابراز کنند.
نویسنده : یاسمن فرهادی